Türkiye Atom Enerjisi Kurumu’na bağlı olarak yıllardır faaliyetlerini sürdüren Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi (ÇNAEM), kurumun yeniden yapılanma süreciyle beraber, gelişmiş ülkelerde bulunan benzeri merkezlerin yasal statüsüne sahip olması durumunda, ülkemizin nükleer alanda her türlü ihtiyacını karşılayacak potansiyele sahiptir.

ÇNAEM’in, nükleer teknolojiye yönelik her türlü Ar-Ge ve teknolojik faaliyetlerini ve nük-leer alandaki hizmet ve uygulamalarını sürdürebilmesi nükleer enerjiden yararlanmaya karar vermiş olan ülkemiz için büyük önem arz etmektedir.

Nükleer Teknoloji ve Türkiye

Türkiye’nin elektrik enerjisi arzında nükleer enerjiye pay verilmesi ve bu payın artırıl-ması zorunluluğu, bugün artık herkesçe kabul edilmektedir. Nükleer enerji üretimi nükleer güç reaktörlerinden sağlanmakta-dır. Bugünün teknolojisi ile bir güç reaktö-rünün ömrü yaklaşık 50 yıl civannda olup bu sürenin 70 yıla kadar çıkarılabileceği hesaplanmaktadır.
Bir güç reaktörüne bütün ömrü boyunca güvenilir nükleer yakıt sağlanması gerektiği açıktır. Ayrıca, yeni tip reaktörlerin geliştirilmesi yanında mevcutlann ömürlerinin uzatılması için de uzun süreli nötron etkisine dayanıklı yeni malzemelere ve elektronik enstrümantasyon ve kontrol sistemlerine ihtiyaç bulunmaktadır. Bir ülkenin güvenilir ve sürdürülebilir nükleer enerjiden yarar-lanabilmesi için yukarıda belirtilen tekno-lojik unsurlarda önemli oranda söz sahibi olması gerekmektedir. Bu teknolojiye sa¬hip olamayan ülkeler, bütün geleceklerini başka ülkelere bağımlı hale getirmektedir. Bu sebeplerle Türkiye, nükleer teknolojinin önemli unsurlarına yüksek oranlarda sahip olmak zorundadır. Ayrıca nükleer teknoloji, aynı za¬manda ülkede ileri teknolojinin gelişmesine ve yerleşmesine i de önemli katkı sağlamak¬tadır (spin-off etkisi).

• Nükleer teknoloji kullanma ve sahip olma konusunda birkaç yol bulunmaktadır
• Hiç teknolojiye sahip olmayıp sadece Teknolojinin bir kısmını kendi geliştirmek ve bir kısmını başka ülkelerden transfer etmek (alternatifleri olan teknoloji sahibi ülke),
• Teknolojinin her kademesini kendisi geliştirmek (tam teknoloji ülkesi).

Burada teklif edilen model, üçüncü modeldir. Bu modelde ülkenin uzmanlan, bir kısım teknolojiyi kendi geliştirmesi ile belli birikimler edinecek ve ülkenin ihtiyaçlarına göre alternatif durumlan belirleyebilecek kapasiteye erişecektir. Böylelikle, kritik ve/ veya transfere açık olmayan kısımları  ken­dileri geliştirip, geliştirmede gecikmenin yaşanabileceği diğer kısımlarda ihtiyaca göre farklı opsiyonları değerlendirip seçebileceklerdir.

Nükleer Teknoloji
Nükleer Reaktör Teknolojisi

Yapılmış ve Halen Yapılmakta olan Çalışmalar

• Güç ve araştırma reaktörlerinin tasarımı kapsamında kalp davranışı ve soğutma devresi çalışmaları (Farklı güçlerde iki adet araştırma reaktörü tasarım çalışmaları),
• TR-2 Araştırma Reaktörü’nün Fransızlarla ortak tasarımı. Mevcut TR-2 Araştırma Reak- törü’nün gücünün 5 MW’dan 9 MVV’a yükseltilmesi çalışmaları,
• Güç ve araştırma reaktörlerinin güvenlik analizinin yapılması kapsamında teorik ve deney¬sel ısıl-hidrolik ve ciddi kaza analizi çalışmaları,
• Güç ve araştırma reaktörleri ile ilgili nükleer analiz hesap altyapısının geliştirilmesi kapsamın¬da analizlerde kullanılan yazılımların geliştirilmesi çalışmaları (CNUREAS görsel kod paketi).

Yapılacaklar Orta Vade (10 Yıl)

• Ülkenin uzun vadeli (50-100 yıllık) nükleer güç reaktörü planlamasının yapılması (Devlet katında stratejik politika belirlenmesi: toplam güç kapasitesi, reaktör tipleri, nükleer yakıt çevrimi tipleri, toryum ve/veya ağır su seçenekleri),
• En az 100 MW gücünde bir araştırma reaktörünün tasarımının yapılması ve kurulması. Temel özellikleri: yüksek nötron akışı, kalbinde ısıl-hidrolik test düzenekleri, yakıt ışınlama düzenekleri, izotop ışınlama düzenekleri,
• Bir Küçük ve Orta Ölçekli Reaktör (SMR) tasarımı (-300 MWe),
• Isıl-hidrolik test laboratuvarı kurulması.
  Uzun Vade (30 Yıl)
• Uzun vadeli reaktör planına uygun olarak belirlenen tipteki güç reaktörlerinin ve bileşenlerinin tasarımı
• Yenilikçi 4. Nesil Reaktör tasarımı

Nükleer Yakıt ve Malzeme Teknolojileri

Yapılmış ve Halen Yapılmakta olan Çalışmalar
(Var olan bilgi)

• Nükleer yakıt hammaddeleri olan uranyum ve toryum cevherlerinden kon¬santre üretim teknolojileri hakkında pilot tesis çapında teknolojik bilgi,
• Zirkonyumlu kumlardan zirkonyum metali üretimi konusunda laboratuar çapta teknolojik bilgi,
• Uranyum ve toryum konsantrelerinden “nükleer saflıkta” nükleer yakıt bile¬şeni olan UO2 ve ThO2 metal toz ve seramik peletlerinin üretimi konusunda pilot çapta teknolojik bilgi,
• Yanabilir soğuruculu UO2-Gd2O3 yakıtlarının üretimi konusunda laboratuar çapta teknolojik bilgi,
• Nükleer yakıt çubuklarının özel rezistans kaynak teknikleri ile uçlarının ka¬patılması konusunda laboratuar çapta tecrübe,
• Reaktör bileşenlerinden olan Bor-10 izotopunun Bor-11 izotopundan ayrıştırılması konusunda laboratuar çapta tecrübe,
• Bütün bu safhalarda elde edilen ürünlerin kimyasal, fiziksel ve metalurjik özelliklerini belirleyebilecek “kalite kontrol” tecrübesi,
• Nükleer reaktörlerde, kaynak teknolojisi ve imalat, montaj ve işletme aşa¬masında tahribatsız muayene (NDT) denetimleri ve muayeneleri,

Yapılacaklar Orta Vade (10 Yıl)

• Türkiye’nin uranyum ve toryum rezervlerinin sistematik olarak aranması ve kesin rezervlerin belirlenmesi,
• Nükleer yakıt ve malzeme için teknoloji deneme tesisinin kurulması,
• Kendi ürettiğimiz deneysel yakıt demetlerinin gelişmiş bir test reaktöründe ışınlatılması ve Işınlama Sonrası İncelemeleri (P/E),
• Kurulacak araştırma reaktörü çevresinde malzeme ve yakıt ışınlama son¬rası testleri için 2 ayrı tesis kurulması,
• Yakıt üretimi ve kaynak teknolojisi için ISO-9001 Kalite Güvence standar¬dının kurulması.

Uzun Vade (30 Yıl)

• Ülkedeki mevcut güç reaktörleri için nükleer yakıt üretimi (Zirkonyum ala¬şımları dahil),
• Uzun vadeli güç reaktörü planlamasına göre;
• Reaktör kapasitesinin 10 GW aşması halinde uygun kapasitede uranyum zenginleştirme tesisi kurulması (teknoloji transferine kapalıdır),
• Bor-10 ayrıştırma tesisi kurulması,
• Yeniden işleme (reprocess) teknolojisi geliştirilmesi (teknoloji transferine kapalıdır),
• Ağır Sulu (PHWR-tipi) reaktör kapasitesi 3 GW aşması halinde ‘Ağır Su Üretim Tesisi” kurulması.

Nükleer Elektronik

Yapılmış ve Halen Yapılmakta olan Çalışmalar (Var olan bilgi)

• Yerleşik ve taşınabilir radyasyon ölme cihazları üretimi konusunda teknolojik bilgi;

Ülkemizin nükleer ve radyolojik güvenliğinin sağ-lanması amacıyla “Otomasyona Uygun Radyasyon Erken Uyan Sistemi Tasanmı ve Geliştirilmesi (RESA) Projesi” kapsamında yazılımı ve donanımı ÇNAEM’de geliştirilen ve sınır bölgelerimizde ku-rulmuş olan 150 adet RESA istasyonu ile 24 saat aralıksız radyasyon izlenmesi yapılmaktadır. Ayrıca bu kapsamda gümrük kapılarında kullanılmak üzere sabit radyasyon ölçer sistemler (RESA-GATE) geliştirilmiştir. 29 adet kara sınır kapısı, 16 adet de-niz sınır kapısı ve 3 adet hava sınır kapısında olmak üzere toplam 48 adet istasyon kurulmuştur. Sistem eş zamanlı olarak 7/24 çalışmaktadır.

• Radyasyon algılama, ölçme ve izleme sistemlerinin tasanmı ve kurulumu.

Çeşitli özelliklerde radyasyon ölçme ve izleme ci-hazları geliştirilmekte ve bu geliştirilen radyasyon ölçme ve izleme cihazlarından ülke ihtiyacı oranın-da üretilerek satışı yapılmaktadır.

Yapılacaklar Orta Vade (10 Yıl)

• Sintilasyon dedektörlerininin üretimi
• Üretilmekte olan sabit ve taşınabilir radyasyon ölçme cihazlannın sintilasyon dedektörteri ile üretimi,
• Araştırma reaktöründe Enstrümantasyon ve Kontrol (l&C) Sistemleri’nin tasarımı ve kurulumu.

Uzun Vade (30 Yıl)

• Güç reaktöründe Enstrümantasyon ve Kontrol (l&C) Sistemlerinin tasanmı ve kurulumu

Bu potansiyelin aktif hale geçmesi, ancak, öngörü sahibi, ufku geniş, büyük projelere cesurca karar verebilen, ülke geleceğini ve menfaatini her şeyin üzerinde tutan Sayın Cumhurbaşkanımız gibi güçlü bir iradenin desteği ile mümkündür. ÇNAEM’in sa-hip olduğu yetişmiş, eğitimli, tecrübeli, konusunda uzmanlaşmış insan gücüne gerekli destek ve imkânın verilmesi durumunda nükleer teknoloji alanında birçok hizmetlerin yapılması her zaman imkân dâ- hilindedir

ÇNAEM’e gerekli destek ve imkân verilmesi halinde;

• Ülkemizde kurulacak güç ve araştırma reaktörlerini ulusal imkanlarımız ile kurabilecek seviyeye gelebilir.
• Ülkemizin Toryum rezervlerini kullanarak araştırma reaktörü tasarımı ve inşası ger-çekleştirilebilir. Kendi yakıtımızı üretebiliriz.
• Ülkemizin ihtiyaç duyduğu radyoizitoplar üretilebilir. Mevcut TR-2 Araştırma Reak¬törü ile “Mo, 192lr, 131l, 125l, ®°Y, 51Cr üretimi ulusal düzeyde yapılabilir. Ancak, yeni kurulacak araştırma reaktörleri ile uluslararası satıcı durumuna gelinilebilir.
• Dünya genelinde radyoizotop ihtiyacının çoğu Kanada, Kore, Güney Afrika’dan karşılanmaktadır. Ülkemiz her yıl tıp ve endüstride duyulan ihtiyacı karşılamak için büyük miktarlar karşılığında radyoizotop ithal etmektedir. Ülkemiz ithal edici durumdan kendi ihtiyacını karşılayan, hatta uluslararası pazarda yer alan bir ülke seviyesine gelebilir.
• TR-2 Araştırma Reaktörü’nde ayrıca, nükleer teknoloji alanında önemli olan reaktör yapı malzemeleri ve yakıt ışınlamaları, nötron aktivasyon analizleri, elektronik ve mücevher sanayii için dönüştürme ve tarihlemeye yönelik jeokronoloji çalışmaları yapılabilir.
• ÇNAEM’de bulunan yetişmiş uzmanlar ile çeşitli cihaz tasarımı ve üretimi yapıla-bilmektedir. Sağlanacak destek ve yapılanma ile bu cihazları daha büyük ölçekte üreterek satışı yapılabilir.
• Ülkemize kurulacak güç reaktörü ve diğer nükieer tesisler ile ilgili olarak kurucu-ya, işleticiye ya da düzenleyici kuruma teknik destek verebilir, ülke diğer ülkelerin teknik destek organizasyonlarından destek almak zorunluluğundan kurtarılabilir.